تغییر باورهای غلط درباره آموزش قرآن دوره ابتدایی

برخی باورهای غلط درباره آموزش قرآن در دوره ابتدایی وجود دارد که عبارتند از:

درس قرآن یک درس تخصصی است و باید معلمان متخصص تدریس کنند، در حالی که هیچ مدرک مستند و کارشناس آموزش قرآن چنین اعتقادی را بیان نکرده است.

هدف اصلی تنها علاقه‌مند‌کردن کودکان به قرآن است در حالی که اهداف چیزی فراتر از این را می‌گویند.

هدف از آموزش قرآن آموزش حفظ و قرائت برخی از سوره‌های قرآن است، درحالی که این برخلاف اهداف قصد شده است.

هدف از آموزش قرآن آموزش آیات کتاب درسی است. در حالی که مصوبه شورای عالی، روخوانی کل قرآن را مد نظر قرار داده است.

آموزگاران توانایی و شایستگی آموزش قرآن را ندارند. در صورتی که هم مصوبه شورای عالی و هم مقدمه کلیه کتب درسی به این مطلب تأکید دارد که آموزگار پایه باید این کتاب را تدریس کند.

با توجه به آن چه گفته شد این برداشت‌های غلط با اهداف مصوب شورای عالی آموزش و پرورش و همچنین راهنمای برنامه درسی آموزش قرآن دوره ابتدایی و مقدمه کتاب‌های درسی آموزش قرآن تناسبی ندارند.

ابزار و وسایل مورد نیاز معلمان قرآن در اختیار آنان قرار گیرد 
 ابزار و وسایل مورد نیاز معلمان قرآن از قبیل لوحه و نوار آموزشی و کتاب راهنمای معلم به تعداد معلمان تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد.   ادامه مطلب...

عبدالله بن مسعود از صحابه بزرگ پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بود، وقتی مریض شد که در همان مریضی رحلت کرد عثمان بن عفان بر او وارد شد که از او عیادت کند.

عثمان از او پرسید: شکایت تو چیست؟

گفت: گناهان من .

گفت: چه می‌خواهی؟

گفت: رحمت رب خودم را.

گفت: آیا طبیب را دعوت نمی‌کنی؟

گفت: طبیب مریضم کرد.

گفت: آیا امر ندهیم که تو را عطایی کنند؟

گفت: آن وقت که بدان محتاج بودم مرا از آن بازداشتی والان به من عطا می‌کنی که از آن مستغنی ام؟

گفت: عطا برای دخترانت باشد.

گفت: آنان را حاجت به عطا نیست چه این که من آنان را امر کرده‌ام که سوره واقعه را بخوانند فانی سمعت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یقول: من قراء سورة الواقعه کل لیلة لم تصبه فاقة اءبدا. رسول الله فرمود: هر کس ‌ سوره واقعه را هر شب بخواند هیچ گاه تنگدستی به او روی نمی‌آورد.

(هزار و یک نکته، ج 1 و 2، ص 750)

مهجوریت قرآن و فاصله گرفتن مردم به خصوص مسلمانان از مفاهیم و معارف قرآن علت‎های متعددی دارد از جمله:

1. تلاش و توطئه شیاطین جنی و انسی باعث شده که مردم از مفاهیم و معارف بلند قرآن مجید فاصله گرفته و در دام شیطان‎های وسوسه‎گر گرفتار آیند و با آموزه‎های قرآن کریم بیگانه شوند و قرآن در میان آن‎ها به خصوص مسلمانان مهجور بماند، قرآن کریم می‎فرماید: «و قال الرسول! یارب ان قومی اتخذوا هذا القرآن مهجورا؛ و پیامبر (خدا) گفت: «پروردگارا! قوم من این قرآن را رها کردند (و از آن دوری جستند)».

2. فراموش کردن مفاهیم و معارف قرآن کریم وغفلت از آنها، باعث شده که مردم به دستورها و پیام‎های راه‎گشا و هدایت‎گر این کتاب مقدس توجه نکنند و فرهنگ قرآن در میان مردم به دست فراموشی سپرده شود بسیاری از مردم به جای عمل به قرآن، تنها آن را به عنوان یک کتاب مقدس یا به قصد ثواب آن را تلاوت می‎کنند و یا در مراسم ختم مرده‎گان آن را قرائت نموده و یا در کنار سفره عقد و یا دریاچه‎ای سبز بر روی طاقچه از آن نگهداری می‎کنند!! در حالی که قرآن کریم برای هدایت و تربیت انسان‎ها نازل شده و مردم باید با عمل به دستورها و فرمان‎های آن، برای رسیدن به کمال و نزدیک شدن به خداوند را بپیمایند و در آیات آن تدبر و تفکر کنند ودر زندگی آن‎ها را بکار گیرند و پیاده کنند؛ «... و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون؛... و ما این ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم تا آن چه به سوی مردم نازل شده است برای آن‎ها تبیین کنی، شاید اندیشه کنند».

3. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ درباره مهجوریت قرآن کریم می‎فرماید: «... حاملان قرآن آن را واگذاشته و حافظان قرآن آن را فراموش می‎کنند، پس در آن روزقرآن و پیروانش از میان مردم رانده و مهجور می‎گردند و هر دو غریبانه در یک راه ناشناخته سرگردانند و پناه‎گاهی میان مردم ندارند، پس قرآن و پیروانش در میان مردمند، ولی گویا حضور ندارند، با مردمند ولی از آن‎ها بریده‎اند؛ زیرا گمراهی و هدایت هرگز هماهنگ نشوند، گر چه کنار یکدیگر قرار گیرند، مردم در آن روز، درجدایی و تفرقه هم داستان، و در اتحاد و یگانگی پراکنده‎اند، گویی آنان پیشوای قرآن بوده و قرآن پیشوای آنان نیست، پس از قرآن جز نامی نزدشان باقی نماند و آنان جز خطی را از قرآن نشناسند...»

نکات ضروری قبل از شروع به حفظ قرآن

1ـ نیّت، باید دوستی با خدا و آشنایی بیش تر با قرآن باشد و هنگام حفظ قرآن بهتر است با وضو و طهارت و رو به قبله باشیم.

2ـ حفظ اگر از کودکی و نوجوانی شروع شود، بسیار سریع تر به نتیجه خواهید رسید. از همان اول باید تصمیم بر این کار جدّی باشد و حفظ از اسامی سوره ها آغاز گردد.

3ـ برای حفظ باید نشاط و آمادگی داشت و در غیر این صورت، از حفظ قرآن پرهیز شود. باید ساعات مشخصی از روز را برای این کار در نظر گرفت و اگر یک روز از حفظ قرآن باز ماند روز بعد باید جبران شود. زمان حفظ بهتر است اول صبح و شب، قبل از استراحت باشد.

4ـ برای تمرکز حواس باید در مکان ثابت و ساده ای که دارای سکوت و آرامش و هوای سالم باشد، مشغول حفظ شد.

5ـ برای حفظ باید روش ترتیل را آموخت چون به کارگیری آهنگهای ترتیلی حفظ را راحت تر می گرداند.

6ـ هر چه تسلط به روان خوانی صحیح، تجوید و دستور زبان عربی بیش تر باشد، بهتر و زودتر می توان قرآن را حفظ کرد؛ هم چنین گوش فرا دادن به نوار ترتیل برای این کار بسیار مفید و مؤثر است.

7ـ خواندن دعاهای وارد شده و کمک خواستن از خدا، اثر زیادی در آسان شدن حفظ و فهم قرآن دارد.

8ـ باید برای این کار یکی از دوستان را انتخاب کنید تا بتوانید ساعاتی از روز را با هم سپری کرده و با یک دیگر تمرین نمایید.

حافظ قرآن باید از پیروی و تقلید از دیگران پرهیز کند؛ زیرا تجربه نشان داده است که عمرِ تقلید کوتاه است و نمی توان بر آن پایدار ماند. البته این به معنای کنار گذاشتن تجربه ی دیگران نیست؛ بلکه منظور یافتن راهی مناسب با قابلیت و استعداد خود است.

نیکی و احترام به پدر و مادر و راضی و خشنود نمودن آنان، آثار و فواید بسیار مهم و ارزنده و سعادت دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت . در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1- خشنودی خداوند و غفران الهی 

خشنودی خداوند یکی از مهم ترین نتایج نیکی و احترام به والدین است چنان که امام صادق (ع) می فرماید: «حسن سلوک و نیکی به والدین از حسن شناخت و معرفت عبد به خداوند تعالی است، زیرا هیچ عبادتی انسان را به سرعت نیکی به پدر و مادر به خشنودی خداوند تعالی نمی رساند آن هم احسانی که محض تحصیل رضای پروردگار باشد.»
بدین جهت خداوند در سوره اسراء بعد از آنکه انسان را به نیکی کردن و احترام به پدر و مادر دستور می دهد، می فرماید: «پروردگارتان به آنچه در درون شماست، آگاه تر [از خودتان]است. اگر صالح باشید، قطعاً او آمرزنده توبه کنندگان است.»(اسراء/25)
بنا بر این از آنجا که گاهی در باره حفظ حقوق پدر و مادر و احترام آنها و تواضعی که بر فرزند لازم است ممکن است لغزش هایی پیش بیاید که انسان آگاهانه یا ناآگاه به سوی آن کشیده شود . چنانچه بلافاصله پشیمان شود و در مقام جبران برآید، مسلماً مشمول عفو خدا خواهد شد.
2 - طول عمر

یکی دیگر از آثار احترام به والدین، طولانی شدن عمر انسان است .پیامبر(ص)در این باره می فرماید: « ای فرزند آدم! به پدر و مادرت نیکی کن و صله رحم داشته باش تا خداوند، کارت را آسان و عمرت را طولانی بگرداند. پروردگارت را فرمان ببر تا خردمند به شمار آیی و از او نافرمانی نکن که نادان شمرده می شوی.» همچنین می فرماید:«در آنچه خدای متعال در «الواح» به موسی(ع) داد، از جمله چنین بود:... مرا و پدر و مادرت را سپاسگزاری کن، تا تو را از نابود شدن ها حفاظت کنم و اجلت را به تأخیر بیندازم و به تو زندگی ای پاک ببخشم و تو را از این زندگی به سوی بهتر از آن، ببرم.»
امام باقر (ع) نیز با تحسین کسانی که والدین خود را مورد احترام و نیکی قرار می دهند می فرماید: «خوشا به حال کسی که به پدر و مادر خود نیکی کند، زیرا خداوند بر عمر او می افزاید»
3 - فراوانی روزی

خداوند متعال «رزاق» است؛ تمامی موجودات بر سفره لطف و احسان او حضور دارند و از نعمت های او چه مادی و چه معنوی بهره مند می شوند. وظیفه ما در قبال این همه نعمتی که خداوند به ما عطا کرده این است که همیشه و در همه حال سپاسگزار او باشیم. در حقیقت شکر نعمت عامل بسیار مؤثری در افزایش نعمت ها و الطاف الهی است که خداوند با صراحت بدان اشاره فرموده است: « و پروردگارتان اعلام کرد که اگر مرا سپاس گویید، بر نعمت شما می افزایم و اگر کفران کنید، بدانید که عذاب من سخت است.»
پدر و مادر نیز از جمله بزرگترین نعمت هایی هستند که خداوند به بندگانش ارزانی داشته است و باید خدا را به خاطر وجود این نعمت های گرانقدر شاکر بود .
در آیه 14 سوره لقمان، شکر والدین هم ردیف شکر خدا آمده است:«أَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ؛ [به انسان توصیه کردیم]که شکرگزار من و پدر و مادرت باش!»
امام رضا(ع) در این باره می فرماید:«خدا امر فرموده به شکرگذاری از خودش و برای والدین، پس اگر کسی والدین را شکر نکند، خدا را هم شکر نمی کند.
4- آسان شدن مرگ

مرگ یک رخداد طبیعی در زندگی انسان است و در روایتی از امام رضا(ع) به عنوان یکی از وحشتناک ترین مراحل زندگی انسان معرفی شده است. در حالی که مرگ برای انسان مؤمن و صالح آسان و بنا به سخن امام علی(ع) ارزشمندترین هدیه برای او می باشد آن جا که فرمود: «أفضل تحفة المومن الموت»
خداوند در قرآن کریم در وصف مرگ پرهیزگاران می فرماید: «همانها که فرشتگان [مرگ]روحشان را می گیرند در حالی که پاک و پاکیزه اند به آنها می گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالی که انجام می دادید!»(نحل/32)
امام صادق(ع) راحتی در هنگام مرگ و آسان شدن سکرات موت را از دیگر آثار احترام و نیکی به والدین برشمرده و می فرماید: «کسی که دوست دارد خدای متعال سختی های مرگ را بر او آسان سازد، نسبت به خویشان و نزدیکان و پدر و مادرش نیکوکار باشد و اگر چنین کند خدای متعال سختی های مرگ را بر او آسان می کند»
5 - ورود به بهشت و برخورداری از درجات بالای بهشتی

از جمله آثار اخروی که در نتیجه احترام به پدر و مادر برای انسان حاصل می شود ،رسیدن به بهشت و بهره مندی از نعمتهای فراوان آن است.
خداوند در قرآن سعادت و شقاوت انسان را بسته به اعمال او می داند و برای هر یک از اعمال انسان درجه و مرتبه ای قرار داده است: «برای هر یک برابر اعمالی که انجام داده اند درجاتی است، که پروردگار تو از آنچه می کنند غافل نیست.»(انعام/132)
اگر احترام به پدر و مادر در نزد خدا در مرتبه ای بسیار بالا قرار دارد، پس چه پاداشی بهتر و ارزشمندتر از بهره مندی از بهشت و درجات بالای آن برای انسان می تواند وجود داشته باشد؟
امام باقر(ع) در مورد مؤمنان برخوردار از جایگاه والای بهشتی می فرماید: «اگر مؤمنی چهار ویژگی در خود داشته باشد خداوند او را در بالاترین و شریف ترین جایگاه قرار خواهد داد: کسی که یتیمی را پناه داده و بر او پدرانه نظر افکند، کسی که ضعیفی را مورد ترحم قرار دهد و در حد کفایت به او کمک کند، کسی که به والدین خود انفاق و با آنان مدارا کند، و[آن که]به ایشان نیکی کرده واز نگران ساختن آنها اجتناب نماید.»
6 - همنشینی با نیکان

یکی از پیامدهای نیک احترام به والدین، همنشینی با نیکان در آخرت است. بزرگترین آرزو و خواسته اهل ایمان، همنشینی با «ابرار» چه در دنیا و چه در آخرت است . آنان از خدا می خواهند که با نیکان بمیرند و با ایشان محشور شوند: «پروردگارا! گناهان ما را بیامرز و زشتی های ما را بپوشان و ما را با نیکان بمیران.»
کسی که به خدا ایمان داشته باشد، برای جلب رضایت خدای متعال و برخورداری از فضل و رحمت الهی تمام سعی و تلاش خود را به کار می گیرد و با اعمال شایسته ،راه رسیدن به رستگاری را می پیماید . یکی از آن اعمال نیک، احترام به پدر و مادر است که سعادت آخرت و همنشینی با نیکان را به دنبال خواهد داشت .
پیامبر اکرم(ص) در بیان نیکی به پدر و مادر و نتیجه آن در آخرت و روز قیامت می فرماید: «کسی که برای پدر و مادرش حج انجام دهد و یا بدهکاری آنها را بپردازد، خداوند او را در روز قیامت با نیکان بر می انگیزد.»
7 - اجابت دعای والدین در حق فرزندان

انسان موجودی است که همیشه به خداوند محتاج است و همواره در تمام کارها باید به او متوسل شود و از او کمک بخواهد . دعا بهترین وسیله ارتباط بین خدا و انسان است . خداوند بزرگ بندگان خود را به دعا کردن سفارش نموده و وعده استجابت به آنان داده است. چنانکه درسوره بقره می فرماید: «دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می خواند، پاسخ می گویم.»
البته خداوند متعال برای دعا و استجابت آن و همچنین برای درخواست کنندگان آن شرایطی قرار داده است که باید به آن شرایط عمل نمود. در این خصوص پدر و مادر از جمله کسانی هستند که دعایشان در حق فرزندان خوش رفتار مستجاب می شود .
در اهمیت دعا برای فرزندان همین بس که حضرت امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه، دعای 25 را به فرزندان خود اختصاص می دهد و از خداوند نیک بختی آ نها را می خواهد.
امام صادق(ع) در اهمیت دعای والدین در حق فرزندان می فرماید: «خداوند دعای سه کس را رد نخواهد کرد: دعای پدر در حق فرزند در هنگام نیکی به او، دعای پدر بر ضد فرزند(نفرین) هنگامی که مورد عاق او واقع شود و دعای مظلوم بر ظالم.»
8 - موجب نیکی فرزندان

والدین از نظر اخلاقی و تربیتی بر فرزندان خود تأثیر زیادی دارند. پدر و مادر اولین کسانی هستند که فرزندان در تمام مراحل زندگی،آنها را به عنوان الگوی خود قرار می دهند.
بنا بر این کسی که انتظار ادب و معرفت و حق شناسی از فرزندانش دارد، باید همین حالت را نسبت به پدر و مادر خودش و بزرگترها نشان دهد، تا کوچکترها هم از او بیاموزند.اگر کسی پدر و مادرش را احترام کرد نتیجه آن را در احترام فرزندانش به خود خواهد دید. اگر فرزند ببیند که پدر و مادرشان نیکی به والدین را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و به آن اهتمام می ورزند، او هم نسبت به آنان چنین خواهد کرد.
امام صادق(ع) می فرماید: «به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند.» (بحارالانوار/ج71/ص65)

از پیامبر اکرم صل الله علیه واله و سلم ،خطاب به سلمان فارسی روایت شده است ، ای سلمان: بر تو باد به قرائت قرآن به درستی که قرائت قرآن کفاره برای گناهان وسپر از آتش وامان ازعذ اب است وکسی که قرآن را قرائت کند به ازای هر آیه به او ثواب صد شهید وبه ازای هر سوره ثواب پیغمبر عطا می شود وبر قاری قرآن رحمت الهی نازل می شود و ملائکه برای او طلب استعفار می کنند وبهشت مشتاق دیدار اوست وخداوند از او راضی می شود .

ای سلمان : زمانی که یک مومن قرآن را قرائت می کند خداوند درهای رحمتش را به روی او باز می کند وبه ازای هر حرفی که ازدهان او خارج می شود ملکی را خلق می کند که تا روز قیامت خداوند را برای او تسبیح می کند وبه درستی که در نزد خداوند بعد از فرا گرفتن علم هیچ چیز محبوبتر ازقرائت قرآن نیست .

هر که نماز را ترک کند خداى تعالى او را به پانزده عقوبت مبتلا کند :

شش عقوبت در دنیا و سه عقوبت نزدیک مرگ و سه در قبر و سه در قیامت

شش عقوبت در زمان حیات :

 (1 بى آبرو شود .

 (2 برکت از مالش برود .

 (3 عمر و ثروتش زیان نگردد .

 (4 خیراتش قبول حق نشود .

 (5 دعایش مستجاب نگردد .

 (6 دعاى شایستگان نصیب وى نشود .

سه بلایى که نزدیک وفات به او مى رسد :

 (1 سکرات مرگ بر او شدید شود .

(2 گرسنه از دنیا برود .

 (3 تشنگى از او رفع نشود .

سه عقوبتى که در قبر به وى رسد :

 (1با درد و غم قرین باشد .

 (2در تاریکى محض بسر برد .

 (3تا قیامت در عذاب باشد .

سه عقوبتى که در قیامت به او رسد :

 (1حساب بر وى دشوار شود .

 (2خداوند دشمن وى گردد و به او نظر رحمت نیندازد و او را عذاب دردناک رسد .

 (3از قبر همچون حیوان به قیامت وارد گردد و سپس با ذلّت و خوارى رهسپار دوزخ شود .